Перевод: с латинского на все языки

со всех языков на латинский

porta praetoria

  • 1 porta

        porta ae, f    [1 PAR-], a city-gate, gate: ad portam venire, T.: portarum claves, S.: qui urbis portas occuparent: si Hannibal ad portas venisset: egressus portā Capenā: omnibus portis effundi, L.: It portis iuventus, V.: omnibus portis eruptione factā, Cs.: portarum claustra, V.: portas obice firmo claudere, O.: vidi Portas (Carthaginis) non clausas (as in peace), H.: per unam (portam) praesidium inrumpit, L.: per aversam portam excedere, L.— An avenue, entrance, passage, outlet, inlet, door: decumana, Cs.: praetoria, L.: ingens caeli, V.: somni, V.: eburna, H.: portae Ciliciae, passes, N.: portae iecoris.
    * * *
    gate, entrance; city gates; door; avenue; goal (soccer)

    Latin-English dictionary > porta

  • 2 porta

    ae f.
    1) тж. pl. ворота (urbis C; castrorum Cs etc.)
    p. principalis (sc. castrorum) Lбоковые ворота
    portae belli Enn — врата войны, т. е. храм Януса
    p. itineri longissima погов. Vr =труден лишь первый шаг
    2) pl. ущелье, теснина ( portae Ciliciae Nep)
    3) вход, выход, проход

    Латинско-русский словарь > porta

  • 3 castrum

    castrum, i, n. [kindred with casa, q. v.].
    I.
    In sing., any fortified place; a castle, fort, fortress (more rare than castellum):

    ei Grunium dederat in Phrygiā castrum, etc.,

    Nep. Alcib. 9, 3; Liv. 32. 29, 4; Dig. 27, 1, 17 fin.
    B.
    Esp., nom. propr.
    1.
    Castrum Altum or Album, in Hispania Tarraconensis, Liv. 24, 41, 3.—
    2.
    Castrum Inui, or simply Castrum, an ancient city of the Rutuli, near Ardea, Verg. A. 6, 775;

    called Castrum,

    Ov. M. 15, 727; Sil. 8, 359. —
    3.
    Castrum Novum, a city on the seacoast of Etruria, Liv. 36, 3, 6; Plin. 3, 5, 8, § 51.—
    4.
    Another Castrum Novum, on the sea-coast of Picenum, now Giulia Nova, [p. 299] Plin. 3, 13, 18, § 110; also called absol. Castrum, Vell. 1, 14, 8.—
    5.
    Castrum Truentinum, a maritime city of Picenum, on the river Truentus, Cic. Att. 8, 12, B, 1;

    also called Truentum,

    Plin. 3, 13, 18, § 110.—
    6.
    Castrum Vergium, a fortress of the Bergistani in Hispania Tarraconensis, now Berga, Liv. 34, 21, 1.—Far more freq.,
    II.
    In plur.: castra, ōrum, n. ( castra, ae, f.: castra haec vestra est, Att. ap. Non. p. 200, 30; Trag. Rel. p. 238 Rib.).
    A.
    Lit., several soldiers ' tents situated together; hence, a military camp, an encampment; among the Romans a square (quadrata);

    later, after the manner of the Greeks, sometimes circular, or adjusted to its situation,

    Veg. Mil. 1, 23. It was surrounded by a trench (fossa) and a wall (vallum), and had four gates: Porta Praetoria, the front, chief gate, on the opp. side from the enemy, from which the legions marched; opp. to this, Porta Decumana (in later times Porta Quaestoria), the back gate;

    Porta Principalis Dextra, and Porta Principalis Sinistra, situated on the two sides of the camp,

    Liv. 40, 27, 4 sq.; cf. Dict. of Antiq.—
    b.
    Phrases.
    (α).
    With adj.:

    stativa,

    occupied for a long time, permanent, Cic. Verr. 2, 5, 12, § 29; Caes. B. C. 3, 30; 3, 37; Sall. J. 44, 4; Tac. A. 3, 21:

    aestiva,

    summer camp, id. ib. 1, 16; Suet. Claud. 1:

    hiberna,

    Liv. 29, 35, 13 (more freq. absol. aestiva and hiberna, q. v.):

    navalia,

    an encampment on the shore for protecting the fleet and the troops while landing; sometimes connected with the ships drawn to land, Caes. B. G. 5, 22 Herz.; cf. id. ib. 5, 11; Liv. 29, 35, 13;

    called also nautica,

    Nep. Alcib. 8, 5; id. Hann. 11, 6 (cf. id. ib. § 4; Liv. 44, 39): lunata, crescent-shaped, Auct. B. Afr. 80.—With numerals:

    una,

    Tac. A. 4, 2:

    bina,

    Cic. Phil. 12, 11, 27; Liv. 4, 27, 3:

    quina,

    Caes. B. C. 3, 9.—
    (β).
    With verb:

    locum castris antecapere,

    Sall. J. 50, 1; cf.:

    capere locum castris,

    Liv. 4, 27, 3; 9, 17, 15;

    and montes castris capere,

    Tac. A. 12, 55: castra metari, Cael. ap. Non. p. 137, 18; Caes. B. C. 3, 13, 3; Hirt. B. G. 8, 15 al.:

    facere,

    Caes. B. G. 1, 48; Nep. Milt. 5, 2; Cic. Verr. 2, 5, 12, § 29 al.:

    ponere,

    Caes. B. G. 2, 5; 7, 35; Nep. Hann. 5 fin.:

    ponere et munire,

    Sall. J. 75, 7:

    munire,

    Caes. B. G. 1, 49; Liv. 44, 39, 1:

    communire,

    Caes. B. G. 5, 49; Liv. 23, 28, 3:

    castra castris conferre,

    id. 10, 32, 5; 23, 28, 9:

    castris se tenere,

    Caes. B. G. 1, 40, 8:

    castra movere,

    to break up, to decamp, id. ib. 1, 39 fin.; also syn. with to march forth from a camp, id. ib. 1, 15 Herz.; 1, 22; 2, 2; Sall. C. 57, 3; Nep. Dat. 8, 4; id. Eum. 12 fin. et saep.—Hence, also, promovere, Caes. B. G. 1, 48:

    movere retro,

    Liv. 2, 58, 3:

    removere,

    id. 9, 24, 4:

    proferre,

    Caes. B. C. 1, 81:

    castris castra inferre,

    Enn. Trag. 201 Vahl.—
    c.
    Castra Praetoriana, Praetoria, Urbana or simply Castra, the barracks of the Prœtorians in the suburbs of Rome, Suet. Tib. 37; id. Claud. 21; Tac. A. 4, 2; Suet. Aug. 29; id. Claud. 36; Dig. 48, 5, 15. —
    d.
    Castrorum filius, a surname of Caligula, who was brought up in the camp, Suet. Calig. 22; Aur. Vict. Caes. 3.—So, Castrorum mater, an appellation of Faustina, the wife of the emperor Marcus Aurelius, because she accompanied him in an expedition against the Quadi, Capitol. Marc. Aur. 26.—Hence both appell. in later inscriptions as titles of the Roman emperors and empresses.
    B.
    Esp. as nom. propr., like castrum.
    1.
    Castra Corneliana or Cornelia, on the north coast of Africa, near Utica, so called because the elder Scipio Africanus first pitched his camp there, after his landing in Africa, in the second Punic war, Caes. B. C. 2, 24; 2, 25; 2, 37; Mel. 1, 7, 2; Plin. 5, 4, 3, § 24.—
    2.
    Castra Caecilia, in Lusitania, Plin. 4, 22, 35, § 117.—
    3.
    Castra Hannibalis, a seaport town in Bruttium, Plin. 3, 10, 15, § 95.—
    4.
    Castra Pyrrhi, a place in Grecian Illyria, Liv. 32, 13, 2.—
    5.
    Castra Vetera or Vetera, a place on the Lower Rhine, now Xanthen, Tac. H. 4, 18; 4, 21; 4, 35; id. A. 1, 45.—
    6.
    Castra Alexandri, a district in Egypt, Curt. 4, 7, 2; Oros. 1, 2.—
    C.
    Meton.
    1.
    Since, in military expeditions, a camp was pitched each evening, in the histt. (esp. Livy) for a day ' s march:

    secundis castris ( = bidui itinere) pervenit ad Dium,

    Liv. 44, 7, 1; so Tac. H. 3, 15; cf.:

    alteris castris,

    Liv. 38, 13, 2; Curt. 3, 7.—

    So tertiis castris,

    Liv. 38, 13, 11; 38, 24, 1; Tac. H. 4, 71:

    quartis castris,

    Liv. 44, 46, 10:

    quintis castris,

    Caes. B. G. 7, 36; Liv. 28, 19, 4:

    septimis castris,

    id. 40, 22, 1:

    decimis castris,

    id. 27, 32 fin.; 28, 33, 1.—
    2.
    Military service (hence, often opp. forum and toga), Nep. Epam. 5, 4; Vell. 2, 125, 4; Tib. 4, 1, 39:

    qui magnum in castris usum habebant,

    Caes. B. G. 1, 39.—
    3.
    Of beehives:

    cerea,

    Verg. A. 12, 589:

    in apium castris,

    Pall. 1, 37, 4.—
    4.
    Of a sheepfold, Col. 6, 23, 3.—
    5.
    Of political parties, regarded as arrayed in hostility:

    si ad interdicti sententiam confugis... in meis castris praesidiisque versaris,

    Cic. Caecin. 29, 83.—
    6.
    Of philosophical sects:

    Epicuri castra,

    Cic. Fam. 9, 20, 1:

    O castra praeclara (Epicuri)!

    id. ib. 7, 12, 1; Hor. C. 3, 16, 23; Sen. Ep. 2, 4.

    Lewis & Short latin dictionary > castrum

  • 4 praetorius

    I praetōrius, a, um [ praetor ]
    1) предводительский, относящийся к командующему, принадлежащий полководцу
    cohors praetoria Cs — сопровождавшая полководца когорта, телохранители
    porta praetoria Cs — ворота лагеря, ближайшие к палатке полководца (и обращённые к неприятелю)
    imperium praetorium C — главное начальство, главное командование
    vir p. Su, тж. praetoria potestate usus Tбывший претор
    3) пропреторский, наместнический ( domus C)
    II praetōrius, ī m.

    Латинско-русский словарь > praetorius

  • 5 praetōrius

        praetōrius adj.    [praetor], of the praetor, of praetors, praetorian: ius, the praetor's decisions: comitia, the election of praetor, L.: potestas, the praetor's authority: turba, about the praetor.—As subst m., one who has been praetor, an ex-praetor, C.— Belonging to the propraetor, propraetorian: domus, official residence.—Of a general, of a commander: cohors, the body-guard of the general-inchief, Cs.: navis, flag-ship, L.: imperium, chief command: porta, nearest the general's tent, Cs.
    * * *
    praetoria, praetorium ADJ

    porta praetoria -- the praetorian gate, front gate of the camp

    Latin-English dictionary > praetōrius

  • 6 decimanus

    I decimānus или decumānus, a, um [ decimus ]
    1) относящийся к десятой части, к десятине, десятинный
    ager d. C — поле, с которого отдаётся десятая часть урожая (десятина)
    3) находящийся, состоящий в десятой когорте или в десятом легионе (milites decumani bAfr, T etc.)
    4)
    porta decumana Cs etc.задний вход в лагерь (у помещений 10-й когорты легиона, против porta praetoria)
    5)
    d. (limes) PM, Col — межа, проведённая с запада на восток (см. cardo)
    6) значительный, крупный, огромный ( acipenser LM)
    II decimānus, ī m. [ decimanus I ]
    2) ( чаще decumanus) солдат Х легиона bAfr, T etc.

    Латинско-русский словарь > decimanus

  • 7 decimanus

    decimānus od. gew. decumānus, a, um (decimus, decumus), zum Zehnten gehörig, I) eig.: A) im allg.: dec. numerus, die Zehnzahl, Chalcid. Tim. 35 u. 36. – B) insbes.: 1) als publiz. t. t., zum Zehnten als Abgabe, ager, von dem der Zehnte gegeben wird, Zehntacker, Cic.: frumentum, der zehnte Scheffel vom Getreide, der Zehnte, Cic.: oleum, der Z. vom Öl, Lucil. fr. – subst., decumānus, ī, m., der den Zehnten gepachtet hat, der Zehntpächter, Cic.: so auch mulier decumana, od. bl. decumana, ae, f., die Frau od. Kebsfrau eines Zehntpächters, Zehntpächterfrau od. -dirne, Cic. – 2) als milit. t. t.: a) zur zehnten Legion gehörig, miles decumanus, Auct. b. Afr. 16, 3: im Plur. gew. bl. decumani, Auct. b. Afr., Tac. u.a.: tricensimani decimanique Fortenses, Amm. 18, 9, 3. – b) zur zehnten Kohorte gehörig, porta decumana, das »Haupttor« des röm. Lagers (weil daselbst die zehnten Kohorten der Legionen lagen), gegenüber der porta praetoria, Caes. u.a. – 3) als t. t. der Agrikult., decumanus limes od. bl. decumanus, eine durch den Ader od. Weinberg von Osten nach Westen gezogene Grenzlinie (Ggstz. cardo, w. s.), Col. u. Plin. – II) meton. = ansehnlich, groß, ungeheuer (vgl. 1. decimus, decem etc.), acipenser (weil die Zehnteinnehmer das Größte nahmen), Lucil. sat. 1240: ova, ibid. 1151: Albesia scuta, ibid. 1150: fluctus (τρικυμία), ibid. 3, 38; vgl. Paul. ex Fest. 4, 7 u. 71, 15.

    lateinisch-deutsches > decimanus

  • 8 decimanus

    decimānus od. gew. decumānus, a, um (decimus, decumus), zum Zehnten gehörig, I) eig.: A) im allg.: dec. numerus, die Zehnzahl, Chalcid. Tim. 35 u. 36. – B) insbes.: 1) als publiz. t. t., zum Zehnten als Abgabe, ager, von dem der Zehnte gegeben wird, Zehntacker, Cic.: frumentum, der zehnte Scheffel vom Getreide, der Zehnte, Cic.: oleum, der Z. vom Öl, Lucil. fr. – subst., decumānus, ī, m., der den Zehnten gepachtet hat, der Zehntpächter, Cic.: so auch mulier decumana, od. bl. decumana, ae, f., die Frau od. Kebsfrau eines Zehntpächters, Zehntpächterfrau od. -dirne, Cic. – 2) als milit. t. t.: a) zur zehnten Legion gehörig, miles decumanus, Auct. b. Afr. 16, 3: im Plur. gew. bl. decumani, Auct. b. Afr., Tac. u.a.: tricensimani decimanique Fortenses, Amm. 18, 9, 3. – b) zur zehnten Kohorte gehörig, porta decumana, das »Haupttor« des röm. Lagers (weil daselbst die zehnten Kohorten der Legionen lagen), gegenüber der porta praetoria, Caes. u.a. – 3) als t. t. der Agrikult., decumanus limes od. bl. decumanus, eine durch den Ader od. Weinberg von Osten nach Westen gezogene Grenzlinie (Ggstz. cardo, w. s.), Col. u. Plin. – II) meton. = ansehnlich, groß, ungeheuer (vgl. decimus, decem etc.), acipenser (weil die Zehnteinnehmer das Größte nahmen), Lucil. sat. 1240: ova, ibid. 1151: Albesia scuta, ibid. 1150:
    ————
    fluctus (τρικυμία), ibid. 3, 38; vgl. Paul. ex Fest. 4, 7 u. 71, 15.

    Ausführliches Lateinisch-deutsches Handwörterbuch > decimanus

  • 9 decimanus

    dĕcĭmānus or dĕcŭmānus (v. decimus), a, um, adj. [decimus], of or belonging to the tenth part.
    I.
    Prop.
    A.
    Of tithes, as a tax:

    ager,

    that pays tithes, Cic. Verr. 2, 3, 6; cf.:

    frumentum,

    i. e. a tithe of the produce, id. ib. 2, 3, 5 fin. and 81: oleum, Lucil. ap. Non. 445, 19.—
    2.
    Subst.: dĕcŭmānus, i, m., a farmer of tithes, tithe-gatherer, Cic. Verr. 2, 2, 13; 71; 2, 3, 8 et saep.: (perh. sarcastically) dĕcŭmāna, ae, f., the wife of a tithefarmer, Cic. Verr. 2, 3, 33;

    for which decumana mulier,

    id. ib. 34.—
    B.
    Of the tenth cohort: miles, Auct. B. Afr. 16, 2; and oftener absol. dĕcŭmāni, ōrum, m., id. ib. § 1; Auct. B. Hisp. 30 fin.; Tac. H. 5, 20; Suet. Caes. 70.—Esp.: porta decumana, the main entrance of a Roman camp, placed the farthest from the enemy (because the tenth cohort of each legion was there encamped), opposite the porta praetoria, Caes. B. G. 2, 24; 3, 25 fin.; 6, 37; id. B. C. 3, 69; Liv. 3, 5; 10, 32 fin. al.; cf. Veg. Mil. 1, 23; Smith's Ant. p. 222, a.—
    C.
    Decumanus limes, in agriculture, a boundary line drawn from east to west, opp. cardo (v. h. v.), Col. 12, 43, 2; Plin. 17, 22, 35, § 169; 18, 34, 77, § 337; cf. Paul. ex Fest. p. 71, 14; v. Wordswörth, Fragm. p. 446.—
    II.
    Meton., considerable, large, immense (cf.: decimus, decem, decies, etc.): accipensere, Lucil. ap. Cic. Fin. 2, 8, 24: DECUMANA ova' dicuntur et DECUMANI fluctus, quia sunt magna, Paul. ex Fest. p. 71, 5; cf. ib. 4, 7 Müll.

    Lewis & Short latin dictionary > decimanus

  • 10 decumana

    dĕcĭmānus or dĕcŭmānus (v. decimus), a, um, adj. [decimus], of or belonging to the tenth part.
    I.
    Prop.
    A.
    Of tithes, as a tax:

    ager,

    that pays tithes, Cic. Verr. 2, 3, 6; cf.:

    frumentum,

    i. e. a tithe of the produce, id. ib. 2, 3, 5 fin. and 81: oleum, Lucil. ap. Non. 445, 19.—
    2.
    Subst.: dĕcŭmānus, i, m., a farmer of tithes, tithe-gatherer, Cic. Verr. 2, 2, 13; 71; 2, 3, 8 et saep.: (perh. sarcastically) dĕcŭmāna, ae, f., the wife of a tithefarmer, Cic. Verr. 2, 3, 33;

    for which decumana mulier,

    id. ib. 34.—
    B.
    Of the tenth cohort: miles, Auct. B. Afr. 16, 2; and oftener absol. dĕcŭmāni, ōrum, m., id. ib. § 1; Auct. B. Hisp. 30 fin.; Tac. H. 5, 20; Suet. Caes. 70.—Esp.: porta decumana, the main entrance of a Roman camp, placed the farthest from the enemy (because the tenth cohort of each legion was there encamped), opposite the porta praetoria, Caes. B. G. 2, 24; 3, 25 fin.; 6, 37; id. B. C. 3, 69; Liv. 3, 5; 10, 32 fin. al.; cf. Veg. Mil. 1, 23; Smith's Ant. p. 222, a.—
    C.
    Decumanus limes, in agriculture, a boundary line drawn from east to west, opp. cardo (v. h. v.), Col. 12, 43, 2; Plin. 17, 22, 35, § 169; 18, 34, 77, § 337; cf. Paul. ex Fest. p. 71, 14; v. Wordswörth, Fragm. p. 446.—
    II.
    Meton., considerable, large, immense (cf.: decimus, decem, decies, etc.): accipensere, Lucil. ap. Cic. Fin. 2, 8, 24: DECUMANA ova' dicuntur et DECUMANI fluctus, quia sunt magna, Paul. ex Fest. p. 71, 5; cf. ib. 4, 7 Müll.

    Lewis & Short latin dictionary > decumana

  • 11 decumani

    dĕcĭmānus or dĕcŭmānus (v. decimus), a, um, adj. [decimus], of or belonging to the tenth part.
    I.
    Prop.
    A.
    Of tithes, as a tax:

    ager,

    that pays tithes, Cic. Verr. 2, 3, 6; cf.:

    frumentum,

    i. e. a tithe of the produce, id. ib. 2, 3, 5 fin. and 81: oleum, Lucil. ap. Non. 445, 19.—
    2.
    Subst.: dĕcŭmānus, i, m., a farmer of tithes, tithe-gatherer, Cic. Verr. 2, 2, 13; 71; 2, 3, 8 et saep.: (perh. sarcastically) dĕcŭmāna, ae, f., the wife of a tithefarmer, Cic. Verr. 2, 3, 33;

    for which decumana mulier,

    id. ib. 34.—
    B.
    Of the tenth cohort: miles, Auct. B. Afr. 16, 2; and oftener absol. dĕcŭmāni, ōrum, m., id. ib. § 1; Auct. B. Hisp. 30 fin.; Tac. H. 5, 20; Suet. Caes. 70.—Esp.: porta decumana, the main entrance of a Roman camp, placed the farthest from the enemy (because the tenth cohort of each legion was there encamped), opposite the porta praetoria, Caes. B. G. 2, 24; 3, 25 fin.; 6, 37; id. B. C. 3, 69; Liv. 3, 5; 10, 32 fin. al.; cf. Veg. Mil. 1, 23; Smith's Ant. p. 222, a.—
    C.
    Decumanus limes, in agriculture, a boundary line drawn from east to west, opp. cardo (v. h. v.), Col. 12, 43, 2; Plin. 17, 22, 35, § 169; 18, 34, 77, § 337; cf. Paul. ex Fest. p. 71, 14; v. Wordswörth, Fragm. p. 446.—
    II.
    Meton., considerable, large, immense (cf.: decimus, decem, decies, etc.): accipensere, Lucil. ap. Cic. Fin. 2, 8, 24: DECUMANA ova' dicuntur et DECUMANI fluctus, quia sunt magna, Paul. ex Fest. p. 71, 5; cf. ib. 4, 7 Müll.

    Lewis & Short latin dictionary > decumani

  • 12 extraordinarius

    extrā-ōrdinārius, a, um, außerordentlich, außergewöhnlich, a) im allg.: fructuum species, Varro: pecunia, durch Schenkung, Erbschaft usw. erhalten, Cic.: pecuniae, auß. Einnahme, Cic.: ludi, Suet.: cupiditates, unnatürliche (Ggstz. natura ac necessitas, natürliches Bedürfnis), Cic.: periculum, Curt.: reus, außerordentlicherweise angeklagt, Cic.: bella (Kriegsfälle), Suet.: consulatus petitio, Cic.: munus, außerord. = außer der Ordnung übertragenes Amt (Ggstz. iustum et legitimum), Cic. u. Suet.: u. so imperium, Cic. u.a.: potestates, Cic.: honos, Caes. u. Cic. – subst., extrāordināria (n. pl.), außerordentliche Macht, Vell. 2, 31, 4. – b) als milit. t. t., außerordentlich, auserlesen, equites, cohortes, u. subst. bl. extraordinarii, die Auserlesensten von den Hilfstruppen (u. zwar von den Fußsoldaten der fünfte, von den Reitern der dritte Teil), Liv.: porta = praetoria (weil die milites extraordinarii neben ihm ihre Zelte hatten), Liv.

    lateinisch-deutsches > extraordinarius

  • 13 praetentura

    praetentūra, ae, f. (praetendo), I) die Grenzwache, Amm. 14, 3, 2 u.a. – II) die zweite Abteilung des inneren Lagers zwischen der via principalis und der porta praetoria, Hyg. de munit. castr. § 14. Vgl. retentura.

    lateinisch-deutsches > praetentura

  • 14 extraordinarius

    extrā-ōrdinārius, a, um, außerordentlich, außergewöhnlich, a) im allg.: fructuum species, Varro: pecunia, durch Schenkung, Erbschaft usw. erhalten, Cic.: pecuniae, auß. Einnahme, Cic.: ludi, Suet.: cupiditates, unnatürliche (Ggstz. natura ac necessitas, natürliches Bedürfnis), Cic.: periculum, Curt.: reus, außerordentlicherweise angeklagt, Cic.: bella (Kriegsfälle), Suet.: consulatus petitio, Cic.: munus, außerord. = außer der Ordnung übertragenes Amt (Ggstz. iustum et legitimum), Cic. u. Suet.: u. so imperium, Cic. u.a.: potestates, Cic.: honos, Caes. u. Cic. – subst., extrāordināria (n. pl.), außerordentliche Macht, Vell. 2, 31, 4. – b) als milit. t. t., außerordentlich, auserlesen, equites, cohortes, u. subst. bl. extraordinarii, die Auserlesensten von den Hilfstruppen (u. zwar von den Fußsoldaten der fünfte, von den Reitern der dritte Teil), Liv.: porta = praetoria (weil die milites extraordinarii neben ihm ihre Zelte hatten), Liv.

    Ausführliches Lateinisch-deutsches Handwörterbuch > extraordinarius

  • 15 praetentura

    praetentūra, ae, f. (praetendo), I) die Grenzwache, Amm. 14, 3, 2 u.a. – II) die zweite Abteilung des inneren Lagers zwischen der via principalis und der porta praetoria, Hyg. de munit. castr. § 14. Vgl. retentura.

    Ausführliches Lateinisch-deutsches Handwörterbuch > praetentura

  • 16 praetorius

    praetōrĭus, a, um [st2]1 [-] de chef, de commandant, du général en chef. [st2]2 [-] de préteur, du préteur, de la préture, prétorien. [st2]3 [-] du propréteur.    - praetoria (navis): vaisseau amiral.    - praetoria porta, Fest.: porte prétorienne (située en face de la porte du général).    - praetoria cohors, Cic. Fest.: garde prétorienne, les prétoriens (garde particulière du général, du consul, de l'empereur).    - praetoria potestas, Cic.: la préture.    - praetoria comitia, Liv.: comices pour l'élection du préteur.    - praetoria turba, Cic.: la foule des plaignants (qui viennent devant le préteur).    - praetōrĭus, ĭi, m: - [abcl]a - ancien préteur, ex-préteur. - [abcl]b - Plin.-jn. un prétorien.
    * * *
    praetōrĭus, a, um [st2]1 [-] de chef, de commandant, du général en chef. [st2]2 [-] de préteur, du préteur, de la préture, prétorien. [st2]3 [-] du propréteur.    - praetoria (navis): vaisseau amiral.    - praetoria porta, Fest.: porte prétorienne (située en face de la porte du général).    - praetoria cohors, Cic. Fest.: garde prétorienne, les prétoriens (garde particulière du général, du consul, de l'empereur).    - praetoria potestas, Cic.: la préture.    - praetoria comitia, Liv.: comices pour l'élection du préteur.    - praetoria turba, Cic.: la foule des plaignants (qui viennent devant le préteur).    - praetōrĭus, ĭi, m: - [abcl]a - ancien préteur, ex-préteur. - [abcl]b - Plin.-jn. un prétorien.
    * * *
        Praetorius, Adiectiuum. Appartenant au Preteur.
    \
        Cohors. Cic. Le train et officiers qu'un Preteur avoit quand il estoit en la province.
    \
        Nauis Praetoria. Liuius. La navire du Roy, Empereur, ou chef de l'armee, La capitainesse.
    \
        Vir Praetorius. Cic. Qui a esté Preteur.

    Dictionarium latinogallicum > praetorius

  • 17 praetorius

    praetōrĭus, a, um, adj. [id.].
    I.
    Of or belonging to the prœtor or prœtors, prœtorian:

    jus,

    proceeding from the prœtor, consisting of his decisions, Cic. Off. 1, 10, 33:

    comitia,

    the election of prœtor, Liv. 10, 22:

    potestas,

    the office of a prœtor, Cic. Imp. Pomp. 24, 69:

    turba,

    to be found about the prœtor, accustomed to wait upon him, id. Verr. 2, 1, 52, § 137:

    jus praetorium, quod praetores introduxerunt adjuvandi, vel supplendi, vel corrigendi juris civilis gratiā: quod et honorarium dicitur,

    Dig. 1, 1, 7; Gai. Inst. 4, 34:

    pignus,

    Dig. 35, 2, 32:

    tutor,

    a guardian appointed by the prœtor Urbanus, Gai. Inst. 1, 184.—
    B.
    Subst.: praetōrĭus, ii, m.
    (α).
    One who has been prœtor, an exprœtor, Cic. Att. 16, 7, 1.—
    (β).
    One of prœtorian rank, Plin. Ep. 1, 14, 5.—
    II.
    Of or belonging to the proprœtor, proprœtorian:

    domus deferebantur,

    his official residence in a province, Cic. Verr. 2, 5, 56, § 145:

    exercitus,

    Flor. 3, 19, 11.—
    III.
    Of or belonging to a general: praetoria cohors, the cohort or body-guard attached to every general, a prœtorian cohort, Caes. B. G. 1, 40; cf.: praetoria cohors est dicta, quod a praetore non discedebat. Scipio enim Africanus primus fortissimum quemque delegit, qui ab eo in bello non discederent et cetero munere militiae vacarent et sesquiplex stipendium acciperent, Paul. ex Fest. p. 223 Müll.—Hence, derisively:

    scortatorum cohors praetoria,

    Cic. Cat. 2, 11, 24.—The emperors especially had cohorts as a body-guard:

    castra,

    the camp of the prœtorians, Plin. 3, 5, 9, § 67; Suet. Tib. 37; Tac. A. 4, 2:

    cohortes navis,

    the flag-ship, the admiral's ship, Liv. 26, 39:

    puppis,

    Flor. 2, 7, 7:

    imperium,

    the chief command, Cic. Div. 1, 32, 68: porta, the gate of the camp that opened from before the general's tent directly towards the enemy (opp. the porta decumana, which was on the side farthest from the enemy), Caes. B. C. 3, 94: praetoria porta in castris appellatur, quā exercitus in proelium educitur, quia initio praetores erant, qui nunc consules, et hi bella administrabant, quorum tabernaculum quoque dicebatur praetorium, Paul. ex Fest. p. 223 Müll.

    Lewis & Short latin dictionary > praetorius

  • 18 praetorius

    praetōrius, a, um (praetor), I) adi.: A) zum Prätor-, zu den Prätoren gehörig, prätorisch, a) zum eig. Prätor in Rom gehörig: comitia, Wahl der Pr., Liv.: turba, Cic.: ius, das pr. (vom Prätor ausgehende) Recht, Cic.: so auch actio, ICt.: tutor, vom Stadtprätor eingesetzter, Gaius inst. 1, 184. Ulp. regul. 11. § 24: exceptio, Cic.: potestas, Amt eines Prätors, Cic. – b) zum Prätor od. Proprätor (Statthalter) in der Provinz gehörig, prätorisch, proprätorisch, domus (Amtswohnung in der Provinz), Cic.: exercitus, Flor.: cohors (Gefolge), Cic.: vectigal, s. vectīgal. – B) zum Feldherrn gehörig, Cic.: navis, das Admiralschiff, Liv.: classica, das Zeichen des Feldherrn zum Angriffe, Prop.: imperium (bei der Flotte), Oberbefeh, Cic.: porta, das Tor des Lagers, wo das Feldherrnzelt stand, Caes.-cohors pr., α) die Leibwache des Feldherrn, Caes.; ironisch, scortorum pr. cohors, von der Rotte Katilinas, Cic. – β) die Leibwache des Kaisers (gew. cohors praetoriana), die Prätorianer, Tac.; u. castra pr., Kaserne der Prätorianer, Plin. u.a. – II) subst.: A) praetōriae, ārum, f. (sc. cohortes), die Prätorianer, Aur. Vict. de Caes. 2, 4. – B) praetōrium, iī, n., 1) die Amtswohnung des Statthalters in der Provinz, Cic. Verr. 4, 65 u. 5, 92: in späterer Zeit Amtswohnung eines jeden Präsidenten, s. Schol. Bob. ad Cic. Planc. 41, 2. p. 272, 21 ed. Bait. – Dah. übtr.: a) ein fürstliches Gebäude, ein Palast, praetoria regis, Iuven. 10, 161. – b) jedes prächtige Gebäude, der Palast, das Herrenhaus (Landhaus), Edict. Claud. lin. 2 im Hermes 4, 102 (dazu Mommsen S. 105 f. Anm. 6). Stat. silv. 1, 3, 25. Iuven. 1, 75. Suet. Tib. 39 u.a. Porphyr. Hor. carm. 2, 18, 20. Corp. inscr. Lat. 3, 2809 u. 6123. – 2) der Hauptplatz im röm. Lager, mit dem Zelte des Feldherrn (s. Paul. ex Fest. 223, 8), mit der ara, dem augurale u. dem tribunal, wo die Soldaten zum Anhören einer Rede, zum Ausrücken usw., die Offiziere zum Kriegsrat sich versammelten usw., das Hauptquartier im Lager, fit celeriter concursus in praetorium, Caes.: alterum illi iubet praetorium tendi, ein zweites Hauptquartier aufschlagen, Caes.: in praetorio tetenderunt Albius et Atrius, Liv.: praetorium mittere, dimittere, das Hauptquartier (= den Kriegsrat im Hauptquartier) entlassen, auseinander gehen lassen, Liv. (s. Fabri Liv. 21, 54, 3): poet., im als Lager betrachteten Bienenstock, ipsa ad praetoria densae (apes) miscentur, Verg. georg. 4, 75. Vgl. übh. Lange Hygin. de munit. castr. 9. p. 134 sqq. Marquardt Römische Staatsverw.2 Bb. 2. S. 411 u. 412. Kraner Das Kriegswesen bei Cäsar (an Caes. bell. Gall.) § 29, 4 u. 5. – 3) die kaiserliche Leibwache (deren zwei Befehlshaber praefecti praetorio hießen), Tac. u. Suet. – C) praetōrius, iī, m. (sc. vir), a) ein gewesener Prätor, Cic. ad Att. 16, 7, 1. – b) ein Mann im Range eines Prätors, Plin. ep. 1, 14, 5.

    lateinisch-deutsches > praetorius

  • 19 praetorius

    praetōrius, a, um (praetor), I) adi.: A) zum Prätor-, zu den Prätoren gehörig, prätorisch, a) zum eig. Prätor in Rom gehörig: comitia, Wahl der Pr., Liv.: turba, Cic.: ius, das pr. (vom Prätor ausgehende) Recht, Cic.: so auch actio, ICt.: tutor, vom Stadtprätor eingesetzter, Gaius inst. 1, 184. Ulp. regul. 11. § 24: exceptio, Cic.: potestas, Amt eines Prätors, Cic. – b) zum Prätor od. Proprätor (Statthalter) in der Provinz gehörig, prätorisch, proprätorisch, domus (Amtswohnung in der Provinz), Cic.: exercitus, Flor.: cohors (Gefolge), Cic.: vectigal, s. vectigal. – B) zum Feldherrn gehörig, Cic.: navis, das Admiralschiff, Liv.: classica, das Zeichen des Feldherrn zum Angriffe, Prop.: imperium (bei der Flotte), Oberbefeh, Cic.: porta, das Tor des Lagers, wo das Feldherrnzelt stand, Caes.-cohors pr., α) die Leibwache des Feldherrn, Caes.; ironisch, scortorum pr. cohors, von der Rotte Katilinas, Cic. – β) die Leibwache des Kaisers (gew. cohors praetoriana), die Prätorianer, Tac.; u. castra pr., Kaserne der Prätorianer, Plin. u.a. – II) subst.: A) praetōriae, ārum, f. (sc. cohortes), die Prätorianer, Aur. Vict. de Caes. 2, 4. – B) praetōrium, iī, n., 1) die Amtswohnung des Statthalters in der Provinz, Cic. Verr. 4, 65 u. 5, 92: in späterer Zeit Amtswohnung eines jeden Präsidenten, s. Schol. Bob. ad Cic. Planc. 41, 2. p. 272, 21
    ————
    ed. Bait. – Dah. übtr.: a) ein fürstliches Gebäude, ein Palast, praetoria regis, Iuven. 10, 161. – b) jedes prächtige Gebäude, der Palast, das Herrenhaus (Landhaus), Edict. Claud. lin. 2 im Hermes 4, 102 (dazu Mommsen S. 105 f. Anm. 6). Stat. silv. 1, 3, 25. Iuven. 1, 75. Suet. Tib. 39 u.a. Porphyr. Hor. carm. 2, 18, 20. Corp. inscr. Lat. 3, 2809 u. 6123. – 2) der Hauptplatz im röm. Lager, mit dem Zelte des Feldherrn (s. Paul. ex Fest. 223, 8), mit der ara, dem augurale u. dem tribunal, wo die Soldaten zum Anhören einer Rede, zum Ausrücken usw., die Offiziere zum Kriegsrat sich versammelten usw., das Hauptquartier im Lager, fit celeriter concursus in praetorium, Caes.: alterum illi iubet praetorium tendi, ein zweites Hauptquartier aufschlagen, Caes.: in praetorio tetenderunt Albius et Atrius, Liv.: praetorium mittere, dimittere, das Hauptquartier (= den Kriegsrat im Hauptquartier) entlassen, auseinander gehen lassen, Liv. (s. Fabri Liv. 21, 54, 3): poet., im als Lager betrachteten Bienenstock, ipsa ad praetoria densae (apes) miscentur, Verg. georg. 4, 75. Vgl. übh. Lange Hygin. de munit. castr. 9. p. 134 sqq. Marquardt Römische Staatsverw.2 Bb. 2. S. 411 u. 412. Kraner Das Kriegswesen bei Cäsar (an Caes. bell. Gall.) § 29, 4 u. 5. – 3) die kaiserliche Leibwache (deren zwei Befehlshaber praefecti praetorio hießen), Tac. u. Suet. – C) praetōrius, iī, m. (sc. vir),
    ————
    a) ein gewesener Prätor, Cic. ad Att. 16, 7, 1. – b) ein Mann im Range eines Prätors, Plin. ep. 1, 14, 5.

    Ausführliches Lateinisch-deutsches Handwörterbuch > praetorius

  • 20 extra-ōrdinārius

        extra-ōrdinārius adj.,    out of the common order, extraordinary, uncommon: pecuniae: reus, to be tried out of the usual order: cohortes, select, L.: porta (i. e. praetoria), L.: petitio consulatūs: imperium: periculum, Cu.

    Latin-English dictionary > extra-ōrdinārius

См. также в других словарях:

  • Porta Praetoria — in Regensburg Als Porta praetoria bezeichneten die Römer in ihren Militärlagern das Haupttor. Es diente als Ausfalltor und befand sich im Normalfall auf der dem Feind zugewandten Seite des Lagers. In Regensburg können Teile der porta praetoria… …   Deutsch Wikipedia

  • Porta praetoria — in Regensburg Als Porta praetoria bezeichneten die Römer in ihren Militärlagern das Haupttor. Es diente als Ausfalltor und befand sich im Normalfall auf der dem Feind zugewandten Seite des Lagers. In Regensburg können Teile der porta praetoria… …   Deutsch Wikipedia

  • Porta praetoria (Regensburg) — Dieser Artikel oder Abschnitt wurde wegen inhaltlicher Mängel auf der Qualitätssicherungsseite des Projekts Römischer Limes eingetragen. Dies geschieht, um die Qualität der Artikel in den Themengebieten Limesforschung/Provinzialrömische… …   Deutsch Wikipedia

  • Porta decumana — Rekonstruiertes Steintor des Kastells Biriciana Modell des Römischen Lagers in Bonn …   Deutsch Wikipedia

  • Porta principalis — Rekonstruiertes Steintor des Kastells Biriciana Modell des Römischen Lagers in Bonn …   Deutsch Wikipedia

  • PRAETORIA Porta — vide supra Porta …   Hofmann J. Lexicon universale

  • Porta Salaria — La porta Salaria avant sa démolition (photo de 1870) Lieu de construction Au nord est de Rome Date de construction 270 275 Ordonné par …   Wikipédia en Français

  • Porta [1] — Porta (lat.), 1) Stadtthor; die einzelnen Thore Roms, s. u. Rom (a. Geogr.); 2) Thore des römischen Lagers, P. decumāna (P. quaestorĭa), P. praetorĭa (P. extraordinaria), P. principalis, s. u. Lager 3). 3) in der Mehrzahl Portae, Zugang, Paß, so… …   Pierer's Universal-Lexikon

  • PORTA — I. PORTA in Oriente, Aulam denotat cuiuscumque Principis: Sica Georgianorum Rogina, ad Portam suam, in vitatum se refert P. de Valle, Itiner. tom. 3. Κατ᾿ ἐξοχὴν Portam Ottom annicam seu Turcarum Imperatoris aulam siguificat. Imo et Limen portae… …   Hofmann J. Lexicon universale

  • Porta Praetoriana — Spuren der Porta Praetoriana an der Außenseite des Prätorianerlagers. Die Porta Praetoriana war eines der vier Tore des befestigten Lagers der Prätorianergarde, der castra praetoria, in Rom. Es wurde samt Teilen der Nord und Ostbefestigung des… …   Deutsch Wikipedia

  • Porta —         (лат.), вообще городские ворота, в спец. значении ворота лагеря. Регулярный рим. лагерь располагал четырьмя воротами: преторианские ворота (P. praetoria) со стороны авангарда, декуманские ворота (P. decumana)–со стороны арьергарда, ворота …   Словарь античности

Поделиться ссылкой на выделенное

Прямая ссылка:
Нажмите правой клавишей мыши и выберите «Копировать ссылку»